Hocam bir mü’min olarak acizane kendimce ilim öğrenmeye, araştırmalar yapmaya çalışıyorum. Ancak içtihatlarla ilgili bir konuda ne kadar araştırdıysam da kafamdaki soruya bir türlü cevap bulamadım ve güvendiğimiz birkaç alimimizden birisi olduğunuz için size danışmaya karar verdim; Müctehidlerimizle ilgili yaptığım ilmi araştırma sırasında karşıma içtihadın başka bir içtihadla çürütülemeyeceğini, müctehidin hatasını Allah’tan başka kimsenin bilemeyeceğini öğrendim. Ancak fıkhi bir konuda ihtilafa düşmüş iki müctehidin görüşlerini incelediğimde bir müctehidin ictihadını diğer bir müctehidin tekidiyle ve verdiği çok mantıklı cevaplarıyla ve delilleriyle çürüttüğünü gördüm. Gerçekten de o kadar güzel cevaplarla izah etmiş ki diğer içtihadın mantık hatalarını ve görüşün hatalı olduğunu ortaya koymuş. Sanırım sadece edep gereği bir tek ‘bu görüş hatalıdır’ dememiş. Sorum şu: durum böyle iken bir müctehid diğerinin hatasını bu kadar açıkça ortaya koymuşken nasıl oluyor da ‘müctehidin hatasını Allah’tan başkası bilemez’ denilebiliyor?
Selamünaleyküm. ‘Müçtehidin hatasını Allah’tan başkası bilemez’ sözü anladığınız gibi olamaz. O sözü şu şekilde anlamalıyız:
Müçtehit eğer müçtehitlik vasıflarını taşıyarak bir içtihat yaptı ise onun yaptığı içtihadın, Allah’ın hükmüne isabette tam olup olmadığını yani hakkı temsil edip etmediğini biz bilemeyiz. Bunu kesin olarak Allah Teâlâ bilir.’
Böyle kesin bir doğrulama cetveli elimizde yoktur, olamaz da. Bu durumda da içtihat şatlarını barındıran müçtehitlerin içtihatlarını birbirine kırdırma gibi bir yetkimiz de olamaz. Sizin zikrettiğiniz örnekte, yanlışı ortaya çıkardığını söylüyorsunuz ama bir müçtehidin kanaatini, kendisi gibi birinin değerlendirmesi durumunda ortaya bir sonuç çıkabilir. Cümle güzelliği ve benzeri yüzeysel etkilerle hangisinin haklı olduğu üzerinde bir kanaat kullanılamaz. Bundan dolayı da bizim gibi avamdan birilerinin müçtehitler arasında mekik dokuması boş bir iş olur. Bir müçtehide, zahiren hatalı bir tutumu ortaya çıkmadıkça bağlı kalmak zorunlu olmaktadır.
Allah’a emanet olunuz.